Op 2 april riepen Campagne ROSA (Reageer tegen Onderdrukking, Seksisme en Asociaal beleid), het collectief Violette-Rouge en TJK-E, twee Koerdische feministische organisaties, op tot een protestactie. Aanleiding was de terugtrekking van Turkije uit de Istanbul-Conventie inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld. We verzamelden met 30 mensen voor het station van Luik Guillemins, waar toespraken werden gehouden in solidariteit met de vrouwen en LGBTQI+-mensen in Turkije.
Sinds 20 maart gaan vrouwen in Istanbul en elders de straat op uit protest tegen de beslissing van de Turkse president Erdogan en zijn conservatieve AKP-partij om het land terug te trekken uit deze conventie. Het verdrag is beperkt, maar erkent wel het structurele karakter van verschillende uitingen van geweld tegen vrouwen en het verbindt de ondertekenende staten ertoe om dit geweld op internationale schaal te bestrijden en te voorkomen. Dit biedt uiteraard geen solide oplossing voor gender-gerelateerd geweld maar het stelt wel een grens die niet alleen juridisch is, maar ook symbolisch en politiek.
Geweld tegen vrouwen in Turkije
In 2020 telde Turkije officieel 330 vrouwenmoorden, maar het lijdt geen twijfel dat de werkelijkheid veel ernstiger is. Volgens officiële bronnen heeft 40% van de vrouwen in Turkije ooit in hun leven te maken gehad met fysiek en/of seksueel geweld. Met de intrekking van de conventie legitimeert Erdogan dit geweld als een toelaatbare praktijk. Het doel hiervan is om de politieke breuklijnen te dichten die zijn overwinning bij de volgende verkiezingen bedreigen. Het is geen toeval dat de terugtrekking uit deze conventie samenvalt met de pogingen om de HDP (Democratische Volkspartij), die de feministische strijd en de rechten van de Koerden steunt, uit het parlement te weren.
De intrekking van de Istanbul-Conventie is gericht op de verdediging van een sociale orde waarin het traditionele gezin als pijler wordt beschouwd en vrouwen in wezen worden gedegradeerd tot een ondergeschikte rol die zich beperkt tot het gezin. Het is een aanval op de seksuele vrijheid van vrouwen en LGBTQI+-personen als onderdeel van een offensief om vrouwen ‘op hun plaats’ te houden. De bedoeling is het idee te versterken dat de zorg voor anderen een ‘natuurlijke’ taak is voor vrouwen, dit in een context waarin steeds meer wordt bespaard op de gezondheidszorg.
Ondanks de kritiek op Erdogan is de EU geen toevluchtsoord voor de rechten van vrouwen en LGBTQI+-personen. Dat maakte Europees president Charles Michel op pijnlijke wijze duidelijk toen hij rustig ging zitten terwijl zijn collega Ursula von der Leyden geen stoel van Erdogan aangeboden kreeg. Ondertussen is er in de Europese landen nog steeds gender-gerelateerd geweld en discriminatie. Gendergelijkheid en LGBTQI+-rechten afdwingen gebeurt met daden, niet met intenties en woorden.
Verzet
Als socialistische feministen weten wij dat de Istanbul-Conventie weliswaar een stap vooruit is ten opzichte van de situatie vóór de ondertekening ervan, maar ook dat er veel meer nodig is om een einde te maken aan gender-gerelateerd geweld. De kapitalistische orde beschouwt de mens als handelswaar en dit systeem voedt zich met onderdrukking. Om gendergelijkheid te bekomen zijn individuele oplossingen ontoereikend. Het kapitalisme moet weg.
Maar al te vaak worden slachtoffers van seksueel geweld, intimidatie en discriminatie gestigmatiseerd wanneer zij een klacht indienen. Dit moet stoppen. De diensten voor slachtofferhulp moeten worden versterkt (in sommige gevallen zelfs opgericht), het personeel dat deze klachten ontvangt moet worden opgeleid en de daders moeten worden vervolgd. De toegang tot zorg, onderdak en huisvesting moet worden gedemocratiseerd zodat slachtoffers weg kunnen uit gewelddadige situaties, onder meer door een grootschalig plan voor de bouw van sociale woningen en meer publieke middelen voor de gezondheidszorg. Campagne ROSA benadrukt ook dat emancipatie en bevrijding van structureel gender-gerelateerd geweld niet mogelijk zijn zonder economische onafhankelijkheid. Dat betekent toegang tot degelijke lonen en pensioenen.