Verschenen op 31 oktober 2022 in de categorie 
Geschreven door 
Sinds het nieuwe academiejaar van start ging wordt terug volop bevestigd dat grensoverschrijdend gedrag op de universiteiten en hogescholen helemaal nog niet tot het verleden behoort. Na de golf aan getuigenissen van grensoverschrijdend gedrag op de universiteiten en de verschillende feministische acties verhoogde de druk op universiteitsbesturen om sneller te reageren, zoals de VUB dit deed tegenover seksisme bij de studentenclub Solvay. Campagne ROSA benadrukt evenwel dat het centrale probleem de grote tekorten aan middelen in het hoger onderwijs blijft. Strijd tegen seksisme en machtsmisbruik, en voor massale publieke investeringen in het onderwijs is meer dan ooit nodig.
Machtsmisbruik blijft het hoger onderwijs tekenen
Onder andere de PANO reportage van maart vorig jaar toonde hoe slachtoffers jarenlang in de steek werden gelaten en er doofpotoperaties plaatsvonden om het prestige en het imago van de universiteiten en hogescholen niet te schaden. Begin dit jaar werd de UCLouvain veroordeeld voor haar aanpak van de intimidatie tegenover een personeelslid. In plaats van begrip te tonen voor het slachtoffer, startte de universiteit een tuchtprocedure op tegen het slachtoffer. Zoals nu ook bewezen is het geval geweest te zijn op de KULeuven, zitten universiteiten en andere instellingen bij klachten of meldingen van grensoverschrijdend gedrag vooral in met hun eigen reputatie in plaats van met het welzijn van het slachtoffer en anderen.
Een professor die tot voor enkele jaren les gaf aan de KULeuven is veroordeeld tot 54 maanden cel voor de verkrachting van een studente tijdens een congres in Barcelona in 2016. Al gauw werd de universiteit op de hoogte gesteld van die feiten, maar toch kon de professor nog twee jaar actief blijven als professor op de universiteit. Erger nog, al sinds de jaren negentig werd door zijn collega’s en studenten regelmatig gewag gemaakt van ongewenst gedrag in colleges. In 2010 werd melding gegeven van ongewenste aanrakingen of opmerkingen over kledij van studentes.
De professor gebruikte op een actieve manier zijn machtsverhouding tegenover studenten om in hun intieme omgevingen te komen. Hij organiseerde werkvergaderingen op het kot van studenten of organiseerde buitenlandse uitstappen waarop hij tientallen studenten ongewenst benaderde. Zo verplichtte hij een studente hem langs te laten komen op haar kot voor het installeren van software op haar laptop in plaats van dat op zijn kantoor te doen, zoals de studente voorgesteld had.
Doorbreek de stilte
Maïka De Keyzer, docent geschiedenis aan de KULeuven en ABVV vakbondsafgevaardigde schreef in De Morgen een opiniestuk met als titel “Haast iedereen heeft weet van grensoverschrijdend gedrag aan onze universiteiten. Doorbreek de stilte.” Ze zegt daarin dat ondanks de talloze meldpunten en vertrouwenspersonen voor studenten en personeel en de geleidelijke hervorming van het tuchtreglement en deontologische code slachtoffers nog vaak onvoldoende durven te getuigen en de reactie van universiteiten op de getuigenissen te slap blijft.
Eén van de grote moeilijkheden waar slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag op blijven botsen is dat ze niet serieus genomen worden en dat is niet alleen zo aan universiteiten. Meer dan 90% van de slachtoffers die aangifte doen bij de politie geeft aan er slecht te worden onthaald. Justitie en politie geloven slachtoffers amper of beschuldigen hen. Dat er te weinig slachtofferhulp is, veroorzaakt drama’s. Nooit mogen we het 14-jarig meisje vergeten dat vorig jaar zelfmoord pleegde toen ze na een groepsverkrachting hulp zocht, maar op een wachtlijst terecht kwam.
Slachtoffers die melding geven of klacht dienen moeten beschermd worden in plaats van hen te negeren en daders ongestoord verder te laten doen. De tekorten in het hoger onderwijs zorgen ervoor dat de vele klachten en meldingen te laat of gewoon niet behandeld worden, ondanks de goede wil van het personeel op die diensten. Zonder de nodige investeringen kan er geen sprake zijn van laagdrempelige meldpunten voor studenten, onderzoekers en personeel aan alle universiteiten en hogescholen die genoeg middelen hebben om hun rol te kunnen spelen. Er is nood aan meer transparante procedures over hoe klachten worden afgehandeld en tuchtcommissies die paritair zijn samengesteld met vertegenwoordigers van het bestuur, het personeel, vakbonden en studenten. Dit is noodzakelijk om de invloed van het ons-kent-ons netwerk voor het afhandelen van klachten te doorbreken.
Voor massale publieke investeringen in het onderwijs
Een einde maken aan de straffeloosheid is een eerste stap om komaf te maken met de zwijgcultuur aan universiteiten en hogescholen. Tegelijkertijd is dit niet voldoende om preventief te strijden tegen misbruik en grensoverschrijdend gedrag. Nog steeds zijn er geen systematische opleidingen voor personeel in het (hoger) onderwijs over het voorkomen en aanpakken van gendergerelateerd grensoverschrijdend gedrag.
Studenten, doctoraatstudenten en onderzoekers zijn altijd afhankelijk van professoren, promotoren of anderen die functies bekleden op de universiteit. Tegelijkertijd zien we hoe de positie van studenten en onderzoekers steeds precairder wordt. Zelden was het zo duur om te studeren en te leven. Onderzoekers aan de universiteiten hebben bovendien ook een erg onzeker statuut, het maakt hen voor de afhandeling van hun doctoraat en de lancering van hun academische carrière nog afhankelijker van hun promotor. Massale investeringen in het onderwijs zijn dan ook nodig om betere statuten, zoals een werknemersstatuut voor onderzoekers en doctoraatstudenten, en degelijke ondersteunende diensten te voorzien.
N-VA – mee verantwoordelijk voor de vele slachtoffers
Zuhal Demir (N-VA), de Vlaamse minister van justitie, blokkeerde een subsidieaanvraag van de universiteit van 1,4 miljoen euro voor de bouw van een nieuw bezoekerscentrum. Demir wilt eerst meer uitleg van het rectoraat van de KU Leuven over wat het wist in de verkrachtingszaak. Het is duidelijk dat ook de meest rechtse partijen een druk voelen om zich uit te spreken tegen seksueel geweld, maar in tegenstelling tot de N-VA denken wij niet dat het slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag ten goede komt om te dreigen met nog extra besparingen op het onderwijs in de strijd tegen seksisme.
Sterker nog, het zijn net de regeringen waar N-VA deel van uitmaakte en de rechtse besparingspolitiek die mede verantwoordelijk zijn voor de eindeloze reeks slachtoffers van geweld en machtsmisbruik in het hoger onderwijs. De N-VA staat voor een nog meer elitair onderwijsbeleid zoals Ben Weyts bewees met zijn harde knip. De harde knip is een hervorming van het landschapsdecreet die op licht aangepaste wijze ook in het Franstalig onderwijs werd doorgevoerd en waardoor studenten die niet slagen voor hun vakken in de eerste twee jaren van de bacheloropleiding hun studies moeten stopzetten of niet mogen doorstromen naar het derde jaar.
Socialistisch feminisme en ons organiseren
De verkrachtingszaak op de KULeuven toont waarom strijd tegen seksisme en machtsmisbruik nodig is en blijft. #MeToo is meer nodig dan ooit, maar in een omgeving waar klachten vooral genegeerd worden of hoogstens leiden tot wat geroddel is het niet onlogisch dat veel slachtoffers blijven zwijgen. In 2019 toonde een studie dat één op de vijf Belgische studenten ooit al slachtoffer werd van een poging tot verkrachting. Feministische protestacties kunnen verder de moed geven aan slachtoffers om naar buiten te komen met hun verhaal. Maar we willen er natuurlijk vooral voor zorgen dat we een toekomst tegemoet gaan zonder slachtoffers van machtsmisbruik en grensoverschrijdend gedrag.
De strijd tegen seksisme is daarom ook een strijd voor democratisch en gratis onderwijs. Studenten moeten een vrije studiekeuze hebben zonder lange uren te moeten kloppen in een studentenjob. We moeten ons organiseren rond concrete eisen die het onderwijs kunnen democratiseren. De machtsrelaties moeten structureel aangepakt worden. Campagne ROSA en de Actief Linkse Studenten verdedigen de eis van een studentenloon: studeren is een voltijdse job en moet zo behandeld worden. We komen ook op voor een drastische uitbreiding van de publieke middelen voor onderwijs.
