Tegen seksisme: eengemaakte strijd voor een andere samenleving !

Intimidatie, geweld, armoede, … : seksisme bestaat altijd !

Tien jaar geleden nog heerste het idee dat de gelijkheid tussen mannen en vrouwen volledig bekomen was in ons land. Sindsdien moeten steeds meer mensen erkennen dat dit niet het geval is. Nochtans is er wettelijke gelijkheid en een verbod op geweld tegen vrouwen. De economische crisis versterkt ongelijkheden waardoor meer dan voorheen blijkt dat wettelijke gelijkheid slechts op papier bestaat. Het dagelijkse seksisme haalt regelmatig de krantenkoppen. Ongewenste intimiteiten, fysiek en seksueel geweld blijven maar al te vaak voorkomen, net zoals het economisch geweld dat nog aan kracht wint.

Ongewenste intimiteiten: op straat maar ook in hogere kringen

100% van de vrouwen krijgt op het openbaar vervoer in Parijs wel eens te maken met ongewenste intimiteiten. In ons land zijn er geen statistieken, maar tal van getuigenissen bevestigen dat ongewenste intimiteiten en seksisme dagelijkse kost zijn in de publeiek ruimte. Welke vrouw is nog nooit achterna geroepen op straat, desnoods met als excuus dat dit als een compliment moet opgevat worden?

De media hebben vooral aandacht voor seksisme op straat, maar daar beperkt het zich niet tot. Seksisme en ongewenste intimiteiten komen ook op de werkvloer voor. Als het door een hiërarchische overste gebeurt, lijkt het onmogelijk om er alleen tegen in te gaan. Er zijn niet alleen de psychologische drempels, ook op financieel vlak is het niet evident; zo is het niet makkelijk om een volledige werkloosheidsuitkering te krijgen – al helemaal niet indien je zelf ontslag neemt – en in de huidige economische context een nieuwe job vinden, is evenmin eenvoudig.

Ook in de hoogste kringen is er heel wat seksisme. Wat dacht je van de voorzitter van het deelstaatparlement in Texas die de vrouwelijke verkozenen vroeg om geen korte rok te dragen omdat dit de mannelijke collega’s teveel zou afleiden? Dergelijke uitspraken leggen de verantwoordelijkheid voor seksisme en ongewenste intimiteiten steevast bij de slachtoffers. Tegelijk worden mannen gezien als beesten die louter door dierlijke instincten gedreven worden.

Seksisme en ongewenste intimiteiten zijn niet beperkt tot een specifieke groep in de samenleving, het komt onder alle lagen voor. Strijd hiertegen is noodzakelijk, maar mag geen voorwendsel zijn om jongeren of mannen van migrantenafkomst te stigmatiseren. Terwijl de media in het nieuws uithalen naar seksisme op straat, promoten ze zelf seksisme in allerhande lifestyle-programma’s.

Verzet tegen elke vorm van geweld op vrouwen !

Het geweld tegen vrouwen in Keulen domineerde dagenlang de media, maar spijtig genoeg is het probleem van geweld op vrouwen veel breder aanwezig. Een op de drie vrouwen ouder dan 15 jaar ondergaat ooit ernstig seksueel geweld. Een op de vier vrouwen wordt het slachtoffer van geweld binnen het gezin.

Het is niet omdat dergelijk geweld zo vaak voorkomt, dat we het maar als normaal moeten beschouwen. De uitspraak van een Gentse rechter die een verkrachter geen effectieve straf oplegde omdat het geen geval van ‘brutale verkrachting’ was, is dan ook schokkend.

Verkrachting is nooit aanvaardbaar. Als iemand ‘neen’ zegt, dan is het ook ‘neen’. Dit geldt overigens ook binnen een relatie. Slachtoffers voorstellen als verantwoordelijken is onaanvaardbaar.

Besparingen treffen vrouwen hard

De meest onderdrukte lagen van de bevolking, zoals vrouwen, worden des te harder getroffen door de economische crisis en de besparingen. Dit beleid veroordeelt duizenden vrouwen tot armoede.

Zo is er de maatregel van de regering-Di Rupo om de inschakelingsuitkering, de vroegere wachtuitkering, in de tijd te beperken. Deze maatregel treft veel mensen die jarenlang deeltijds werkten, veelal vrouwen. De weigering om de werkloosheidsuitkering te individualiseren en de versnelde degressiviteit van de uitkering dragen verder bij tot meer armoede. Ook hier worden vrouwen hard door getroffen, velen vallen onder het statuut van ‘samenwonend’ en verliezen 125 euro per maand.

Voor een volledig pensioen is de loopbaanvereiste strenger geworden. Deze maatregel van de regering-Michel raakt vrouwen erg hard: 65% van de vrouwen heeft geen recht op een volledig pensioen omdat ze niet aan de loopbaanvereiste van 42 jaar komen. Deze maatregel komt er op een ogenblik dat een op de vier gepensioneerde vrouwen al minder dan 500 euro per maand krijgt. De verhoging van het wettelijk pensioen met 1% is erg beperkt en wordt voorbehouden aan wie recht heeft op een volledig pensioen.

De besparingen op openbare diensten treffen alle jongeren en werkenden, maar vrouwen in het bijzonder. In de publieke sector werken meer vrouwen dan mannen, de afbouw ervan heeft dan ook meer effect op vrouwen. Bovendien zijn vrouwen de belangrijkste gebruikers van openbare diensten. Wat niet meer door de gemeenschap gedaan wordt, komt vaak bij vrouwen terecht. Denk maar aan gezondheidszorg voor oudere familieleden of kinderopvang.

Terwijl wij stelselmatig gebukt gaan onder besparingen, genieten de rijken van steeds grotere winsten. Het besparingsbeleid gaat in tegen de meerderheid van de bevolking en in het bijzonder tegen vrouwen. De strijd tegen seksisme vereist dan ook een strijd tegen het besparingsbeleid.

Wie haalt voordeel uit seksisme ?

  • Seksisme wordt onder meer gebruikt door bedrijven uit zowat alle sectoren in het kader van marketing en reclame. Het lichaam van vrouwen wordt herleid tot een seksueel object dat moet aanzetten tot koopgedrag.
  • Seksisme en de vooroordelen die er onderdeel van vormen, dragen bij tot de rechtvaardiging van lagere lonen in sectoren zoals zorg (kinderopvang, onderwijs, gezondheidszorg, ouderenzorg, …). Dit zijn vaak erg ‘vrouwelijke’ sectoren. En dus liggen de lonen lager.
  • Rechtse partijen gebruiken seksisme om hun besparingen te rechtvaardigen, ze verheerlijken de traditionele rol van de vrouw in het huishouden om hun werklast verder op te drijven.
  • Net zoals racisme en homofobie wordt seksisme gebruikt om de strijd voor een andere samenleving te verdelen. Ook hier geldt ‘verdeel-en-heers’.

Seksisme is dus niet de schuld van de mannen of van een specifieke cultuur. De enige groep in de samenleving die voordeel haalt uit de onderdrukking van vrouwen is die van de superrijken of de heersende kapitalistische klasse. Vrouwen en het geheel van de werkende klasse, de uitkeringstrekkers en de jongeren hebben er alle belang bij om samen te strijden tegen het kapitalistische systeem. Samen staan we sterker, samen kunnen we bouwen aan een samenleving die voorziet in de behoeften van iedereen en waar de materiële basis waarop seksisme welig kan tieren verdwijnt.

Bouwen aan een andere samenleving

De omvang van het geweld tegen vrouwen is zo groot dat geen enkele repressieve ‘oplossing’ volstaat. We moeten de materiële oorzaken van de specifieke onderdrukking van vrouwen aanpakken.

Denk maar aan de cosmetische industrie, de entertainmentsector of de reclamewereld die een maximale winst aan hun aandeelhouders willen bezorgen. Daartoe wordt het lichaam van vrouwen probleemloos als marketingobject gebruikt. ‘Seks verkoopt,’ luidt het dan. Het gaat echter niet om seks, wel om vrouwen die als ‘object’ worden voorgesteld, een ‘object’ dat je kan controleren en gebruiken naargelang je wil.  Vanuit het standpunt van de kapitalisten is seksistisch geweld slechts een verwaarloosbaar neveneffect. We moeten opkomen voor democratische controle en beheer van deze sectoren door het personeel en de gebruikers, hetzelfde geldt voor de sleutelsectoren van de economie.

In België blijven koppels in één op de vijf gevallen enkel om financiële redenen bijeen (Belga, 9 februari). Dit cijfer geeft aan dat het gebrek aan financiële onafhankelijkheid vrouwen die hun man willen verlaten parten speelt. Financiële onafhankelijkheid vereist een individualisering van sociale uitkeringen (dus niet afhankelijk van het inkomen van de partner) en vooral een strijd voor degelijke jobs met goede inkomens. Een collectieve arbeidsduurvermindering zonder loonverlies en met bijkomende aanwervingen en verlaging van het werkritme is eveneens nodig. Het zou toelaten om de structurele werkloosheid en onvrijwillige deeltijdse arbeid te stoppen. Een kortere arbeidsweek zou meteen ook toelaten om een beter evenwicht tussen privé- en beroepsleven te vinden. Het zou mensen ook tijd geven om deel te nemen aan het beheer van hun wijk, de school van hun kinderen of het bedrijf waar ze werken.

Degelijke openbare diensten die voor iedereen toegankelijk zijn, vormen een bijdrage in de vermindering van onbetaalde huishoudelijke arbeid en de dubbele dagtaak waar vrouwen nog steeds het leeuwendeel van dragen. Van kinderopvang tot ouderenzorg, naast het onderwijs, naschoolse activiteiten, gezondheidszorg, … kunnen er veel zaken door de gemeenschap georganiseerd worden zodat het niet langer op de kap van individuen terecht komt met alle complicaties van dien. Betaalbare huisvesting en een kinderbijslag die overeenstemt met de reële kosten van kinderen, zijn eveneens noodzakelijk om ervoor te zorgen dat het krijgen van kinderen niet leidt tot armoede.

De eisen die we naar voor schuiven tegen de onderdrukking van vrouwen sluiten aan bij die van de volledige arbeidersbeweging: een strijd voor een samenleving waar de overgrote meerderheid van de bevolking, de 99%, niet langer een instrument is om de winsten van de rijksten te maximaliseren, maar een samenleving waarin de beschikbare middelen op democratische en collectieve wijze worden beheerd met het oog op de noden en behoeften van iedereen.

Eenheid op basis van geslacht of klasse ? Hoe strijden tegen de specifieke onderdrukking van vrouwen ?

De specifieke onderdrukking van vrouwen ontstond toen de notie van privaat bezit ontwikkelde en er een klassensamenleving tot stand kwam. Gedurende een groot deel van de menselijke geschiedenis, met name voor het ontstaan van de klassensamenleving, was die specifieke onderdrukking niet aanwezig.

Samenwerking tussen alle mensen was toen noodzakelijk voor het overleven van de stammen. In deze context was het niet mogelijk om mensen aan zich te onderwerpen, de concepten van privaat bezit en erfenissen waren onbestaand. Seksisme is dus geen onderdeel van de menselijke genen.

Maar ondertussen is er wel al duizenden jaren een specifieke onderdrukking van vrouwen. Het zal dan ook grondige maatregelen vergen om er een einde aan te maken. Seksisme komt enkel de superrijken ten goede in hun zoektocht naar steeds meer winsten op de kap van de meerderheid van de bevolking.

Wie zijn onze bondgenoten in die strijd ?

Op 5 maart is er op initiatief van SAP/LCR een betoging van enkel vrouwen. We begrijpen dat gedacht wordt dat “het aan de vrouwen is om zich te bevrijden” en we erkennen het nut van aparte vrouwenvergaderingen in linkse organisaties (onder meer om te discussiëren over het programma rond vrouwenrechten dat naar voor geschoven wordt in hun partij, vakbond of organisatie). Maar we denken dat verdeeldheid in strijd deze verzwakt. De meeste verworvenheden van vrouwen zijn het resultaat van strijd van de volledige arbeidersbeweging. De benadering van een exclusieve vrouwenbetoging voert een spijtig element van verdeeldheid in onze strijd in terwijl we samen sterker staan.

Seksisme is niet te wijten aan mannen of aan een bepaalde cultuur. Onderdrukking van vrouwen heeft overigens niet altijd bestaan. Nagaan hoe onderdrukking tot stand komt, is een voorwaarde om er efficiënt tegen te kunnen strijden. De aanwezigheid van mannen op betogingen voor vrouwenrechten versterkt het idee dat onze strijd zich niet baseert op de tegenstellingen tussen mannen en vrouwen, maar op een klassenstrijd tegen het kapitalistische systeem en voor een samenleving die de materiële voorwaarden ontwikkelt om een einde te maken aan alle vormen van discriminatie, uitbuiting en onderdrukking.

Het klopt dat vrouwen onderdrukt worden op basis van hun geslacht. Voor werkende vrouwen geldt dat dubbel zo hard. In tegenstelling tot wat Hillary Clinton ons wil laten geloven, volstaat het niet om vrouwelijke bewindslieden te hebben om ook een vrouwvriendelijk beleid te hebben. Denk maar aan het besparingsbeleid van Margaret Thatcher destijds. Dat beleid ging regelrecht in tegen de belangen van de werkende vrouwen. Een vrouwelijk personeelslid bij de klantendienst van Proximus heeft meer gemeen met haar mannelijke collega op de werkvloer dan met mevrouw Dominique Leroy, de topvrouw van de groep. Als het personeel van Proximus opkomt voor betere lonen – waardoor ook een grotere financiële onafhankelijkheid gerealiseerd wordt – dan gebeurt dit door met het personeel van onderuit samen te werken en niet door alle vrouwen in het bedrijf bijeen te brengen. De enige wijze waarop vrouwen uit de burgerij tegen seksisme kunnen strijden, is door te breken met hun klassenprivileges en door samen met de arbeidersbeweging de strijd tegen het kapitalisme aan te gaan.

Emancipatie van vrouwen en socialisme: twee handen op één buik

Democratisch bezit en controle op de sleutelsectoren van de economie maakt dat het niet meer nodig is om het lichaam van vrouwen als object te gebruiken. Het doel is dan niet langer om de winsten te maximaliseren maar wel om te voorzien in de behoeften van de bevolking. Samen met een financiële onafhankelijkheid en toegankelijke kwaliteitsvolle openbare diensten, zal dit ervoor zorgen dat vrouwen eindelijk echte keuzevrijheid in hun leven hebben.

Een einde maken aan seksisme vereist de opbouw van een andere samenleving. De strijd voor een andere samenleving kunnen we enkel winnen indien we van bij het begin ook ingaan tegen seksisme. De arbeidersbeweging staat niet los van de samenleving: er is dan ook seksisme aanwezig binnen deze beweging. We moeten actief ingaan tegen seksisme binnen de arbeidersbeweging, maximale betrokkenheid van vrouwen in de strijd voor een andere samenleving is immers noodzakelijk om te kunnen winnen. Binnen onze strijd voor een andere samenleving hebben we ook aandacht voor specifieke moeilijkheden en vormen van onderdrukking om zo tot een grotere eenheid te komen. We moeten ervoor zorgen dat de deelname van vrouwen aan de syndicale en politieke strijd niet moeilijker gemaakt wordt door de afwezigheid van kinderopvang en vergadertijden die niet op een gezinsleven afgestemd zijn. Ons aantal vormt onze grootste kracht, we kunnen onze strijd voor een andere samenleving niet winnen zonder de vrouwen, zonder een succesvolle revolutie zal seksisme blijven bestaan.

6 maart: mensen-zonder-papieren betogen voor vrouwenrechten, voor eengemaakte strijd !

Vrouwelijke vluchtelingen zijn bijzonder kwetsbaar. Bovenop een vaak extreme economische onzekerheid hebben ze doorgaans geen enkel verweer tegen geweld. Voor hun toekomst is een eengemaakte strijd voor een andere samenleving nodig.

Op 6 maart houdt het vrouwencomité van de mensen-zonder-papieren een betoging in Brussel. We roepen op om aan die betoging deel te nemen. Tegen elke poging om verdeeldheid te creëren, pogingen die steeds agressiever worden, moeten we eengemaakte strijd plaatsen: met vrouwen en mannen, mensen met en zonder papieren, jongeren en werkenden met of zonder werk, … samen opkomen voor degelijke huisvesting, onderwijs, gezondheidszorg, werk, … kortom voor een waardig bestaan.


Dit artikel delen :

ROSA organiseert acties, evenementen en campagnes om te strijden tegen seksisme en het systeem die het onderhoudt : het kapitalisme.