Naar schatting telt België 150.000 mensen zonder papieren, dat is 1% van de bevolking. Bijna de helft van deze mensen zijn vrouwen, vaak met een gezin om te onderhouden (kinderen, ouderen, enz.). De levensomstandigheden die verband houden met hun illegale verblijf in België sluiten hen uit van elke vorm van sociale bescherming en maken hen bijzonder kwetsbaar voor misbruik en discriminatie op het werk en zelfs in hun privé- en gezinsleven. De dreiging van uitzetting weegt zwaar op hun vermogen om op geweld te reageren, aangezien zij vaak economisch afhankelijk zijn van hun werkgever en/of partner. De onzekere situatie en de uitbuiting van vrouwelijke werknemers zonder papieren zijn al lang bekend en toch verbetert hun situatie niet.
Tijdens de vijf jaar van de regering-Michel zijn mensen zonder papieren zwaar aangevallen door het brute migratiebeleid. Institutioneel racisme is verergerd. En de nieuwe regering toont geen bereidheid om haar beleid te wijzigen. Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mehdi (CD&V) weigert te luisteren naar de mensen zonder papieren. Hij wil de zaken geval per geval blijven behandelen zonder ook maar iets toe te geven omtrent een wijziging van de wetgeving. Opnieuw worden mensen zonder papieren opgeofferd.
Voor veel vrouwen is “ongedocumenteerd” worden/”zonder papieren” vallen, d.w.z. beslissen om in België te blijven wonen zonder verblijfsvergunning, het gevolg van het niet erkennen van het specifieke geweld dat vrouwen in vele delen van de wereld ondergaan (genitale verminking, gedwongen huwelijken, geen toegang tot gezondheidszorg of onderwijs, enz.) Het gebrek aan toekomstperspectieven, de ontmenselijking van de samenleving, de objectivering van vrouwenlichamen en de door het kapitalisme veroorzaakte vormen van discriminatie werken geweld, seksisme, LGBTQI+fobie en racisme en alle andere vormen van onderdrukking in de hand.
Vrouwen zonder papieren worden ondergronds geduwd en gedwongen in de informele economie te gaan werken om te overleven, waardoor zij zeer kwetsbaar zijn voor uitbuitingsnetwerken. Zij werken buiten elke arbeidswetgeving om, vooral in de sectoren van kinderopvang, ouderenzorg en schoonmaak… zoveel diensten die – in de openbare sector – door opeenvolgende jaren van besparingen zijn vernietigd en – in de privé sector – vaak onbetaalbaar zijn. Het beroep doen op mensen zonder papieren wordt dan gezien als een alternatief dat een flexibele en gemakkelijk uit te buiten groep werkenden mogelijk maakt. Hierdoor komen vrouwen zonder papieren in situaties terecht waarin regelmatig sprake is van fysiek, psychologisch en ook seksueel geweld. Bovendien draagt het bij tot de onzekerheid/verslechtering van de arbeidsmarkt en van de samenleving in haar geheel. Om nog maar te zwijgen van de prostitutienetwerken, die vrouwen zonder papieren vaak beschouwen als een onuitputtelijke bron van mensen om uit te buiten.
Nochtans zijn veel vrouwen zonder papieren gediplomeerd en/of hebben zij ervaring in sectoren waar momenteel in België een tekort aan is. En in veel van deze sectoren zijn het vrouwen die het gebrek aan plaatsen of toegang compenseren, zoals bijvoorbeeld in de kinderopvang, de gezondheidszorg of door het merendeel van de huishoudelijke taken op zich te nemen. Tijdens de pandemie stonden werkneemsters zonder papieren – zoals veel vrouwen – in de frontlinie: zij verzorgden mensen aan huis, maakten maskers, maakten schoon bij mensen die dat niet konden, en werkten in veel sectoren die als essentiële benoemd worden. Banen die essentieel/onmisbaar zijn voor het functioneren van onze samenleving en toch sterk gedevalueerd worden, wat – ten dele – de tekorten aan arbeidskrachten in sommige van deze sectoren verklaart. In plaats van deze werkneemsters – door middel van regularisatie – in staat te stellen volledig deel te nemen aan het economische en sociale leven van de samenleving en bij te dragen aan de sociale zekerheid, geeft de regering er de voorkeur aan hen een clandestien bestaan te laten blijven leiden. Werknemers zonder papieren zijn dus zeer kwetsbaar voor uitbuiting door werkgevers/bazen die profiteren van deze goedkope arbeidskrachten, waardoor zij ook de lonen in het algemeen onder druk kunnen zetten.
“Verdeel en heers” is een bekende tactiek van machthebbers om een systeem in stand te houden dat alleen hun belangen beschermt. We moeten ons verzetten tegen elke poging om de werkenden te verdelen. We hebben nood aan gezamenlijk strijden voor betere arbeidsomstandigheden voor iedereen, mannen en vrouwen, met en zonder papieren. Het is nodig dat de vakbonden alle lagen van de werkenden, ook de meest uitgebuite, organiseren, om op vastberaden wijze de levensstandaard van alle werkenden te verdedigen, zodat zij niet tegen elkaar worden gebruikt. Immers, als zwartwerk leidt tot lagere lonen voor iedereen, leidt een regularisatie van werkenden zonder papieren tot hogere lonen voor iedereen.
Veel vrouwen zonder papieren hebben zich enthousiast ingezet in verschillende bewegingen ter verdediging van hun rechten en van die van alle werkenden. Honderden vrouwen zonder papieren hebben zich verzameld in de politieke bezettingen van de Union des Sans-papiers pour la Régularisation (USPR) [Unie van Mensen Zonder Papieren voor Regularisatie] en nemen deel aan de hongerstaking die de bezetters op 23 mei 2021 zijn begonnen. Meer dan eens hebben zij deelgenomen aan de opbouw van feministische bewegingen, met name tijdens de acties rond 8 maart of de mobilisaties voor de verdediging van de Istanbul-conventie. Zo werd in 2018 de Ligue des travailleuses domestiques [Domestic Workers League] opgericht, waarin veel vrouwen zonder papieren verenigd zijn, en dit op initiatief van het ACV. Op basis van een in 2017 uitgevoerde enquête, was het geweld dat wordt ervaren door schoonmaaksters die aan huis poetsen duidelijk vaststelbaar: één op de drie werkneemsters is/was slachtoffer van seksueel geweld op de werkplek. De clandestiniteit verhoogt duidelijk deze risico’s en laat de slachtoffers geen echt uitweg ten opzichte van hun agressors, en maakt het ook moeilijker om steun/begeleiding voor de slachtoffers te krijgen. De Ligue heeft vervolgens eisen ontwikkeld die toelaten om hun specifieke vragen/noden te koppelen aan de algemene eisen van de sector: strijd tegen de uitbuiting van gemigreerde werkenden met of zonder papieren, strijd tegen geweld (pesterijen, seksueel en moreel geweld, uitbuiting), toegang tot/dekking van gezondheidszorg, toegang tot degelijke huisvesting, en ook regularisatie door middel van werk, sluiting van gesloten centra en stopzetting van het opsluiten van kinderen en toegang tot onderwijs voor werkneemsters en hun kinderen.
Wij achten het onmisbaar om de specifieke eisen en strijd van vrouwen zonder papieren te integreren in de algemene strijd voor vrouwenemancipatie. Regularisatie moet centraal staan in onze eisen, omdat clandestiniteit alleen maar meer uitbuiting en geweld mogelijk maakt. Wij moeten ons verenigen voor de regularisatie van alle mensen zonder papieren, opdat zij dezelfde rechten krijgen als andere werkenden en niet langer geïnstrumentaliseerd kunnen worden om de levensomstandigheden van de hele bevolking te verslechteren. In de strijd tegen besparingen en uitbuiting zijn onze beste bondgenoten de andere slachtoffers van dit steeds ongelijker wordende systeem. Om de strijd van de verschillende lagen die door deze maatschappij worden onderdrukt met elkaar te verbinden, hebben wij een programma van sociale eisen nodig waarmee marginalisering, armoede en uitbuiting kunnen worden bestreden.
Slechts één bevolkingsgroep profiteert van de onderdrukking van mensen zonder papieren en de specifieke onderdrukking van vrouwen. Voor de werkgevers/het patronaat is het een gelegenheid om alle arbeidsvoorwaarden en lonen te ondermijnen. Wij moeten elke poging van extreem-rechts, de media of de regering om immigranten aan te wijzen als zondebokken voor de mislukkingen van het besparingsbeleid en het failliet van het kapitalisme, veroordelen.
Wij willen racisme en seksisme bestrijden door solidariteit. Wij hebben allemaal recht op huisvesting, onderwijs, zorg en waardigheid. Het is de opbouw van eenheid onder strijdbewegingen die ons in staat stelt een krachtsverhouding te ontwikkelen die in staat is de systemische wortels van onderdrukking aan te vechten en te strijden voor echte verandering in de samenleving. De kapitalistische crisis brengt effectief meer verdeeldheid, waaronder racisme en seksisme, en meer geweld met zich mee. Voor ons betekent het beëindigen van onderdrukking het omverwerpen van dit kapitalistische systeem – dat slechts de belangen van een minderheid dient – en het opbouwen van een geheel ander soort samenleving die niet gebaseerd is op uitbuiting, met name een socialistische samenleving.
Daarom koppelt Campagne ROSA verschillende eisen aan deze strijd:
- Stop de criminalisering! Onmiddellijke regularisatie van alle mensen zonder papieren!
- Laten we strijden voor de economische onafhankelijkheid van vrouwen :
- Voor degelijke jobs voor iedereen
- Voor een minimumloon van 14 euro per uur
- Voor een individualisering van rechten en een verhoging van de sociale uitkeringen boven de armoedegrens.
- Voor betaalbare huisvesting, voor de massale bouw van sociale woningen
- Laten we strijden voor de herfinanciering van openbare diensten zoals onderwijs, de gezondheidszorg en gezinsondersteuning (crèches, kinderdagverblijven, rusthuizen…), zodat deze taken niet langer alleen op de schouders van gezinnen en vooral van de vrouwen rusten.
- Laten we strijden voor toegang voor iedereen tot opvangstructuren voor slachtoffers van seksueel geweld.
- Voor een herfinanciering door de overheid van de sociale sector om slachtoffers van geweld en discriminatie de juiste begeleiding te kunnen bieden, maar ook om echt werk te maken van preventie en bewustmaking.
- Voor overheidsinvesteringen in het creëren van vluchthuizen voor alle personen die dit nodig hebben.
- Voor toegang tot centra voor preventie van seksueel geweld en tot opvanghuizen voor alle slachtoffers, met of zonder papieren.
- Voor de mogelijkheid om een klacht in te dienen voor werkneemsters – met of zonder papieren – die het slachtoffer zijn van geweld op het werk, dit alles inclusief het bieden van bescherming aan elk van hen.