Verschenen op 4 december 2023 in de categorie 
Geschreven door 
Mensen spreken zich uit over intimidatie en geweld. Welke impact heeft dit op het werk? We spraken met twee delegees, Pierre en Julien, die actief zijn in verschillende sectoren en regio’s.
Hoe zit het probleem van seksisme er concreet uit op jullie werkplek?
Pierre: “Seksisme kent vele vormen. Er zijn natuurlijk bijzonder ernstige vormen zoals seksueel geweld, vaak in de context van een relatie van ondergeschiktheid, maar niet altijd. Maar er zijn ook ‘grappen’ die gericht zijn op bepaalde categorieën mensen. Onderdrukking gebeurt dagelijks en kan leiden tot een diep gevoel van onbehagen op het werk.”
Wat gebeurt er als een collega wordt lastiggevallen of aangevallen?
Julien: “Over het algemeen zijn de eerste mensen die op de hoogte zijn collega’s. Maar zij zijn vaak op hun hoede en weten niet goed hoe te reageren. Dan is er ook nog de ‘vertrouwenspersoon’ (1) die informeel contact kan leggen met alle betrokken partijen. Of de preventieadviseur die meer formele maatregelen neemt. Maar hun namen en hoe ze te contacteren zijn niet altijd bekend. Dus als het slachtoffer actie wil ondernemen, is de reflex vaak om naar zijn of haar leidinggevenden te gaan. Toch als het probleem niet van een baas komt…”
Steeds meer bedrijven nemen dit probleem toch serieus?
Julien: “Sommige bedrijven, zoals het mijne, hebben een zerotolerancebeleid ingevoerd. Het is goed dat dit probleem heel serieus wordt genomen. Maar in ons geval is de enige reactie meer repressie door de werkgever. Het resultaat: om te voorkomen dat ze worden gezien als een ‘verklikker’ en de oorzaak van ontslag, is de drempel voor slachtoffers om te spreken net hoger geworden. Deze aanpak moedigt mensen niet aan om vrijuit te spreken, integendeel. Sterker nog, iemand ontslaan zonder aandacht te besteden aan bewustmaking verschuift het probleem alleen maar.”
“Qua vorming is er bijna niets, alleen een PowerPoint waar je enkele keren op klikt en op vijf minuten is de kous af. Dit is niet ernstig! Het strookt niet met een echt verlangen om onderdrukking op de werkplek te bestrijden.”
“We mogen bovendien niet vergeten dat grote bedrijven ervoor terug deinzen om op maatschappelijk vlak bij te dragen aan de lasten van de gemeenschap, die het bijvoorbeeld mogelijk zouden maken om meer publieke kinderopvang te organiseren. Ze weigeren onze arbeidsduur te verkorten (zonder loonverlies) en de organisatie van het werk aan te passen, zodat we werk en gezin kunnen combineren. Dit leidt tot spanningen tussen collega’s, vooral bij moeders die op woensdag deeltijds willen kunnen werken en de avondploeg willen vermijden.”
Wat kan de vakbond doen?
Pierre: “Het is belangrijk dat de vakbondsafvaardiging de slachtoffers steunt, aan hun zijde staat, naar hen luistert vanuit een vermoeden van oprechtheid en alle nuttige informatie verzamelt. Het is cruciaal dat de vakbond aan de kant van het slachtoffer staat, of die nu lid is of niet, en zelfs als de beschuldigde dat is! Maar dat betekent niet dat de rechten van de beschuldigde niet verdedigd moeten worden. We mogen dit zeker niet overlaten aan de willekeur van werkgevers!”
Julien: “Vóór elke verdediging van een persoon die beschuldigd wordt van grensoverschrijdend gedrag, is een gesprek essentieel. De werknemer moet eerlijk zijn en zich kunnen verontschuldigen voor het feit dat hij of zij een situatie heeft gecreëerd waarin hij of zij zich niet goed voelt. Grensoverschrijdend gedrag heeft de neiging om verdeeldheid te zaaien en daardoor onze krachtsverhouding met de directie te ondermijnen. Het is niet alleen zeer schadelijk voor het slachtoffer, maar voor ons allemaal.”
Pierre: “De eerste stap in de aanpak van onderdrukking is interne vorming door de vakbonden. Seksisme, racisme en LGBTQIA+fobie zijn alomtegenwoordig in de hele maatschappij en de vakbond is helaas geen uitzondering. We moeten dit probleem dus frontaal aanpakken. Sommige vakbonden in het buitenland – zoals de CGT in Frankrijk en Unite in het Verenigd Koninkrijk – hebben interessant materiaal ontwikkeld over hoe omgaan met en reageren op klachten. Ze brengen ook aandachtspunten naar voren om seksisme in onze organisaties te bestrijden en ontwikkelen vakbondseisen tegen grensoverschrijdend gedrag.”
“Hier hebben we zulke hulpmiddelen nog niet. Ik hoop dat die er snel komen… Maar de dingen veranderen. Ik hoop dat we bij de betoging tegen geweld op vrouwen op 26 november een vakbondsblok kunnen vormen en dat we een oproep hiervoor kunnen verspreiden onder onze collega’s. Dit zou kunnen beginnen met affiches op de prikborden, om de discussie op gang te brengen, een pamflet of een bewustmakingsstand in de week voorafgaand aan de betoging.”
Julien: “We moeten dit onderwerp ook op de agenda van het CPBW (Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk) zetten, zodat we een preventiebeleid hebben tegen alle soorten pesterijen en geweld op het werk. We hebben voldoende brede preventiecampagnes nodig die niet gewoon van de directie komen.”
Sinds #MeToo hebben sommige mensen het gevoel dat ze niets meer mogen zeggen. Wat denken jullie daarvan?
Pierre: “We willen zeker niet dat collega’s niet meer samen lachen – integendeel, het is goed voor de werksfeer en het doet de dag sneller voorbijgaan. Aan de andere kant is het mogelijk om een gevoel voor humor te hebben dat niet ten koste gaat van degenen die het over het algemeen moeilijker hebben in het leven. Humor moet de sfeer helpen verlichten, niet sommige collega’s een ongemakkelijk gevoel geven.”
“Als er seksistische, LGBTQIA+-fobe of racistische ‘mopjes’ of opmerkingen worden gemaakt, is het belangrijk om te reageren. Het is belangrijk om je niet te laten meeslepen, maar om rustig en geduldig de tijd te nemen om uit te leggen welke impact het kan hebben. Dit soort grappen versterkt de dominante ideologie, de objectivering van vrouwen en de logica van overheersing en verdeeldheid binnen onze sociale klasse. De bazen doen er al alles aan om ons tegen elkaar op te zetten, laten we het ze niet nog gemakkelijker maken! Als vakbondsleden moeten we strijden tegen ‘onwelzijn’ op het werk.
Nog een laatste opmerking?
Julien: “Doorheen strijd begrijpen we het best dat de hele arbeidersklasse gemeenschappelijke belangen heeft en dat we ons niet mogen laten verdelen. In tijden als deze kan het bewustzijn over deze kwestie indrukwekkende sprongen voorwaarts maken. We zagen het in het verleden met racisme. Deze erfenis is nog steeds aanwezig in de vakbonden: “In de mijnen zijn we allemaal zwart”. We zullen echter niet aan onderdrukking en discriminatie ontsnappen totdat we het kapitalisme omvergeworpen hebben…”
1) Een persoon die gewoonlijk binnen het bedrijf wordt aangesteld en die verantwoordelijk is voor het in alle vertrouwelijkheid luisteren naar collega’s die vinden dat ze het slachtoffer zijn geweest van pesterijen of gewelddadig gedrag.
