Verschenen op 8 juli 2022 in de categorie 
Geschreven door 
De uitspraak in de zaak Depp vs Heard gaat niet over dat huiselijk geweld, maar stelt vooral vast dat Amber Heard niet het recht had om daarover te praten omdat het schadelijk is voor Depp. Het is verbazingwekkend dat zo’n ernstig onderwerp een bron van vermaak werd en hoe pesterijen worden geminimaliseerd. Wie zich uitspreekt, loopt het risico te worden gepest in de rechtbank en gelyncht op sociale media. Los van de grond van de zaak, is dat op zich compleet onaanvaardbaar.
Spektakeljustitie, klassenjustitie
Onder het kapitalisme wordt alles handelswaar, ook dit proces dat live werd uitgezonden terwijl één van de partijen (Heard) daar geen toestemming voor gaf. Dit proces ging niet over de feiten, maar over wie zich het beste kon voorstellen. Het zoeken naar de waarheid werd ondergeschikt aan de mogelijkheid om er een spannende reality-show van te maken.
De sociale media ontploften. Op TikTok werden video’s onder de hashtag #JohnnyDeppIsInnoccent 24 miljard keer bekeken, tegenover 16 miljoen kijkers voor video’s in het voordeel van Amber Heard. Op Twitter werd 11% van dit onderwerp gevoed door bots (nepaccounts), wat 3 tot 4 keer meer is dan het gemiddelde; hetzelfde niveau als bij verkiezingen of oorlogen. Eén enkele post van een van deze bots genereerde 20.000 deelacties ten gunste van Depp. De spektakeljustitie is een nieuwe geldmachine geworden voor de aandeelhouders van de sociale media. Zij hebben er alle belang bij dat mensen er zoveel mogelijk mee bezig zijn om hun reclame-inkomsten te verhogen.
De memes met een huilende Heard op Instagram of de TikTok-video’s waarop ze snikt, deden velen lachen. Het gaat om groepspesterijen op een ongeziene schaal. En dan hebben we het nog niet over de commentaren… Wij vinden dat onaanvaardbaar.
Slachtoffer met gebreken wordt dan maar schuldig geacht
In het proces stonden twee rijke mensen tegenover elkaar. Zoals het vaak het geval is, hadden ze echter geen gelijke wapens. Depp had niet alleen het voordeel dat hij algemeen bekend is, maar kon zich ook baseren op iets waartoe noch Heard noch enige andere vrouw toegang heeft: het heersende seksisme in de samenleving. In combinatie met extreme media-aandacht was dit bijzonder effectief. Bovenop de victim-blaming was er sprake van de DARVO-strategie: Deny, Attack, Reverse Victim & Offender. Zo werd de publieke opinie gekeerd. Heard werd er op sociale media bijvoorbeeld van beschuldigd dat ze Depp aanvalt om haar eigen bekendheid te vergroten, terwijl het Depp was die haar aanklaagde wegens smaad.
Bovendien past Heard niet in het beeld van het slachtoffer. Er bestaan veel mythen over hoe een slachtoffer en een dader van geweld eruit moeten zien. Een slachtoffer van geweld moet sympathiek zijn en haar leed betuigen door niet te veel, maar ook niet te weinig, te huilen. Het slachtoffer moet te allen tijde een onberispelijk gedrag en ‘moraal’ hebben. Zo vindt 27% van de Europeanen geweld in bepaalde omstandigheden aanvaardbaar … Het normaliseert de situatie waarin niet de vermeende gewelddaden worden onderzocht, maar het slachtoffer. Dat gebeurt tot in de kleinste details van haar gedrag, verleden en intimiteit. Langs de andere kant wordt een dader van geweld doorgaans voorgesteld als een brutale man en zeker niet als een charmant persoon.
Een andere mythe ten aanzien van een onvolmaakt slachtoffer is dat het gepleegde geweld en/of de verantwoordelijkheid ervoor gelijk verdeeld zijn. De zaken liggen echter vaak niet zo eenvoudig en de hoofdrolspelers handelen niet gelijkwaardig.
Het recht om te spreken wordt betwist
Een aanklacht wegens laster valt per definitie de persoon aan die beweert slachtoffer te zijn. Depp vs Heard was geen proces over huiselijk geweld, maar over het recht om zich uit te spreken. Doorgaans is het moeilijk om geweld te bewijzen, waardoor dit vonnis slachtoffers ervan kan weerhouden om zich uit te spreken. Vijf jaar na #MeToo betekent het aanklagen van seksisme nog steeds dat je jezelf blootstelt aan seksisme. Daarbij moet nog opgemerkt worden dat Heard zich kon uitspreken en verdedigen omdat ze er de middelen voor had. Wie niet zo rijk is en slachtoffer wordt van geweld, kan dit vaak niet.
Sandra Muller, die in 2017 #BalanceTonPorc lanceerde, heeft ook een hoge prijs betaald. Onlangs heeft zij voor het Franse Hooggerechtshof het recht verworven om zich uit te spreken tegen gender-gerelateerd geweld, na een juridische strijd van vijf jaar. Toen activisten van Campagne ROSA de opmerkingen van Jeff Hoeyberghs aan de UGent als seksistisch bestempelden, kregen zij ook te maken met een klacht wegens smaad. De 22 vrouwen die PPDA, de voormalige sterpresentator van TF1, beschuldigen van verkrachting en aanranding, krijgen er ook mee te maken. Zonder een vonnis dat de feiten vaststelt (en zelfs met een gerechtelijke uitspraak zoals in het geval Depp vs Heard), willen ze ons beletten om te spreken. In het geval van PPDA zijn die vrouwen gelukkig niet alleen, wat een groot verschil maakt. Sommigen proberen het nog voor te stellen als ‘collectieve hysterie’, wij zien het als collectieve solidariteit.
Zich uitspreken tegen seksisme en geweld is cruciaal. Het idee dat dit alleen voldoende zou zijn, is echter een vergissing. Het proces Depp vs Heard was een gelegenheid voor reactionairen van allerlei slag om hun haat ongegeneerd te verspreiden. Het is noodzakelijk dat wij ons organiseren en samen bouwen aan een sociale beweging met een programma waarmee we eindelijk een einde kunnen maken aan gendergerelateerd geweld.