Zin om te lezen : “Feminisme voor de 99%”

Het boek Feminisme voor de 99% werd onlangs gepubliceerd ten tijde van opkomende vrouwenbewegingen wereldwijd en zal de aandacht trekken van veel mensen die staan te popelen om terug te vechten tegen toenemende aanvallen op vrouwenrechten en die op zoek zijn naar echte bevrijding.

In dit korte manifest brengen de drie auteurs – Cinzia Arruzza, Tithi Bhattacharya en Nancy Fraser – 11 stellingen naar voor om een klassenfeminisme voor de 99% op te baseren; een feminisme dat de focus legt bij de noden van vrouwen uit de arbeidersklasse, en niet een handvol rijken.

Review van Dana White – lid van Alternative Socialist VS

Nog maar een paar jaar geleden steeg het boek Lean In van Sheryl Sandberg naar de top van de New York Times Bestseller ranglijst, met miljoenen verkochte exemplaren. Lean In spoorde vrouwen aan om over alle obstakels te klimmen op hun weg naar boven op de bedrijfsladder, in de hoop tot een evenwichtigere verdeling van CEO’s en postjes in bestuursraden te komen. Maar voor de overgrote meerderheid van vrouwen is die zogenaamde bedrijfsladder zelfs niet bereikbaar; zij verblijven in de kelder van economische onzekerheid, lage lonen en een gebrek aan publieke sociale voorzieningen zoals gezondheidszorg, huisvesting en kinderopvang.

In Feminisme voor de 99% komen Arruzza, Bhattacharya en Fraser met een alternatief voor vrouwen uit de arbeidersklasse op het bedrijfsfeminisme en het idee van “gelijkekansendominantie” voor een beperkt aantal vrouwen in machtsposities van Sandberg. De auteurs schrijven: “We willen uitleggen waarom feministen de weg van feministische stakingen moeten kiezen, waarom we ons moeten verenigen met andere antikapitalistische en antisysteembewegingen, en waarom onze beweging er één moet worden van feminisme voor de 99%.” Verweven door het hele boek zit de visie voor een beweging gebaseerd op het inzicht dat echte gelijkheid voor vrouwen niet bereikt kan worden onder ons huidige kapitalistische systeem van uitbuiting.

Genderonderdrukking en de crisis van het kapitalisme

De auteurs leggen in het bijzonder de nadruk op de fundamentele rol die het kapitalisme speelt in het bestendigen van genderonderdrukking. Ze beweren dat kapitalisme “de echte bron van crisis en ellende” is die constant ongebreidelde winst najaagt ten koste van de natuur, publieke goederen en het onbetaalde werk, voornamelijk gedragen door vrouwen, dat nodig is om voor kinderen en gemeenschappen te zorgen. Om terug te vechten tegen het kapitalisme, pleiten de auteurs, moeten we een antiracistische, anti-imperialistische, antikapitalistische internationalistische feministische beweging uitbouwen.

Door de rol van het kapitalisme centraal te stellen, slaagt het boek erin om het onlosmakelijke verband te leggen tussen geweld op vrouwen en de groeiende kapitalistische crisis met zijn opgelegde besparingen en afbouw van openbare diensten. Sinds de economische crisis van 2008 hebben de extreme omvang van besparingen op publieke diensten, de alomtegenwoordigheid van laagbetaalde jobs en de ontmanteling van de welvaartsstaat een disproportioneel grote impact gehad op vrouwen en, in sommige landen, tot een echte terugval op vlak van gendergelijkheid geleid. Steeds maar meer vrouwelijke arbeiders in laagbetaalde en deeltijdse posities worden steeds vatbaarder voor pesterijen op het werk, en een gebrek aan bescherming op de werkplaats maakt het probleem van geweld tegen vrouwen op het werk nog eens groter.

Als antwoord op deze groeiende onzekerheid voor arbeiders en toenemende rechtse aanvallen op vrouwenrechten zijn vrouwen in verschillende landen over de hele wereld op straat beginnen komen. Afgelopen Internationale dag van de strijd voor vrouwenrechten kwamen meer dan 6 miljoen vrouwen eens te meer op straat in de Spaanse staat met eisen als inclusieve seksuele opvoeding en een einde aan seksueel geweld. We hebben ook de immense internationale respons op #MeToo gezien, de massale groene-bandana-protesten in Argentinië voor het recht op abortus, en de historische overwinning van het Repeal-referendum in Ierland om abortus te legaliseren.

Het lijkt wel een ongelukkige vergissing dat het boek de #MeToo-beweging maar één keer zijdelings vermeldt, aangezien het een fenomeen is dat het potentieel heeft om gekanaliseerd te worden in grotere acties, onder meer op de werkvloer. Tot nog toe heeft de beweging geleid tot een significante toename van vrouwen die zich uitspreken tegen pesterijen op het werk, met onder meer een toename van 13,6% aanklachten tegen seksuele pesterijen bij de Equal Opportunity Employment Commission het afgelopen jaar. We hebben ook belangrijke voorbeelden gezien van collectieve actie op de werkvloer tegen seksueel geweld, met onder meer arbeiders van Google en McDonald’s die 24-uursstakingen organiseerden voor bescherming tegen pesterijen en 7.700 arbeiders van de horecavakbond UNITE HERE die, in 7 steden, voor bescherming tegen pesterijen hebben gevochten en hebben gewonnen.

Het boek brengt ook belangrijke kwesties naar voor met betrekking tot het gebruik van rechtbanken in de strijd tegen seksueel geweld. In hun stelling over de strijd tegen gendergeweld wijzen ze op de noodzaak om weg te gaan van wat zij “carceraal feminisme” noemen, dat erop gericht is om terug te vechten tegen gendergeweld langs de weg van het rechtssysteem. Het klopt dat we niet op het kapitalistische rechtssysteem kunnen vertrouwen omdat het zeer beperkte mogelijkheden heeft om iets te doen aan de epidemie van geweld op vrouwen. Weinig gevallen van seksueel geweld komen effectief tot in een rechtbank en we horen vaak het verdict “onschuldig” in hoog geprofileerde verkrachtingszaken, zoals de zaak-Steubenville, de zaak-La Manada in de Spaanse staat en de recente verkrachtingszaak in Belfast. De auteurs wijzen ook naar het raciale onevenwicht waarbij rijke blanke mannen vaak worden vrijgesproken, maar zwarte mannen uit de arbeidersklasse vaker worden veroordeeld en strengere straffen krijgen. Op dezelfde manier hebben veel jonge vrouwen op universiteiten weinig bescherming en krijgen daders op campussen zelden sancties.

Het seksistische rechtssysteem “oplappen” zal geen einde maken aan geweld tegen vrouwen, maar het is nog steeds positief wanneer vrouwen vechten voor tussentijdse maatregelen, zoals opgelegde bescherming, die een mate van veiligheid bieden aan vrouwen die seksueel en huishoudelijk geweld hebben ervaren. Vrouwen strijden voor deze maatregelen, maar ook voor rechtvaardigheid in de vele afgrijselijke hoog geprofileerde rechtszaken van de afgelopen jaren, zoals eerder vermeld. Dit gevecht voor rechtvaardigheid doorheen het rechtssysteem is perfect te begrijpen en rechtvaardigen, maar vele vrouwen botsen jammer genoeg snel op de beperkingen van het kapitalistische rechtssysteem.

Dit toont duidelijk de noodzaak aan om de strijd tegen gendergeweld te linken aan de strijd voor een breuk met het seksistische kapitalistische systeem. In laatste instantie zal rechtvaardigheid voor vrouwen niet gewonnen worden in een rechtbank; dat zal gebeuren door het lanceren van een totaal gevecht dat verdergaat dan hervormingen binnen het rechtssysteem om te vechten voor “economische” maatregelen die ingevoerd zullen moeten worden om te strijden tegen gendergeweld. Het behalen van betaalbare huisvesting, degelijke lonen, universele gezondheidszorg en gratis hoger onderwijs zou natuurlijk een overwinning voor de hele arbeidersklasse zijn, maar het zou vrouwen ook de economische vrijheid opleveren die nodig is om beslissingsrecht te hebben over hun eigen lichamen en levens.

Sociale reproductietheorie

Het boek geeft speciale aandacht aan de sociale reproductietheorie, wat zij omschrijven als de “mens-opbrengende” noden van het kapitalisme, in tegenstelling tot de “winst-opbrengende” noden.

Sociale reproductie omhelst die onbetaalde activiteiten die disproportioneel bij vrouwen komen te liggen en het leven buiten de werkvloer helpen onderhouden, zoals het opvoeden van kinderen, de zorg voor het gezin, en het in stand houden van de gemeenschap. Het kapitalisme hangt bijna volledig af van het outsourcen van de sociale reproductie naar voornamelijk vrouwen, in de vorm van miljoenen uren onbetaalde huishoudelijke arbeid. Dit heeft geleid tot dubbele of driedubbele shifts voor veel vrouwen uit de arbeidersklasse die voor hun gezin moeten zorgen terwijl ze ook één of twee jobs hebben. In tegenstelling tot veel rijkere vrouwen, zeggen de auteurs, die deze last doorschuiven naar laagbetaalde huishoudelijke arbeiders.

Het boek benadrukt de onmisbare rol die stakingen moeten spelen in de beweging, maar pleit er ook voor dat stakingen van dit soort onbetaalde arbeid “de essentiële rol van gendergebaseerde huishoudelijke arbeid in een kapitalistische samenleving duidelijk kunnen maken”. Het kapitalisme onderschat en onderwaardeert consequent de enorme hoeveelheid sociaal-reproductieve arbeid die in overgrote mate door vrouwen geleverd wordt. Maar het onthouden van onbetaalde arbeid, waaronder gezinszorg, kan slechts een beperkte impact hebben op zij die de macht hebben, aangezien zij deze arbeid doorschuiven naar vrouwen. Het is vaak zelfs niet mogelijk voor vrouwen om hun onbetaalde arbeid stop te zetten binnen het gezin.

Stakingen en de rol van arbeid

Dit soort stakingen, waarbij vrouwen zich onthouden van huishoudelijke taken, zouden ongetwijfeld zuurverdiende aandacht opleveren voor het werk dat vrouwen doen in hun gezinnen en gemeenschappen, maar de kapitalistische macht die de voordelen geniet van de onbetaalde arbeid van vrouwen zou amper opgeschrikt zijn. Een strijd voor eisen als gezondheidszorg, universele kinderopvang en een degelijk loon – allemaal eisen die een betekenisvolle impact zouden hebben op het sociaal-reproductieve werk dat vrouwen doen – zal tactieken vereisen die ingrijpende gevolgen kunnen hebben op het dagelijks leven van de miljonairsklasse.

We moeten zo groot mogelijke massabetogingen, demonstraties en boycots organiseren, maar stakingen vanuit betaalde arbeidsposities kunnen de werking van het kapitalisme met veel meer kracht stopzetten en tonen de enorme macht van een verenigde arbeidersklasse concreet aan. Het klopt dat sectoren die door vrouwen gedomineerd worden, zoals onderwijs, gezondheidszorg, verkoop en horeca een belangrijke rol te spelen hebben in het opbouwen van stakingen, maar de beweging zal ook onder bredere krachten binnen de arbeidersklasse moeten mobiliseren, onder meer onder werkende mannen die ook enorm zouden profiteren van betaald ouderschapsverlof en universele kinderopvang. Een zo breed mogelijke stakingsactie gekoppeld aan de volledige deelname van onbetaalde zorgwerkers, moeders en gepensioneerden, zou de kracht uitdrukken die nodig is om belangrijke verandering te bekomen voor werkende vrouwen en hun gezinnen.

Slechts één voorbeeld van de kracht van stakingsactie om zaken te winnen die werkende vrouwen nodig hebben, is wat enkele jaren geleden in Polen gebeurde. In 2016 probeerde de Poolse regering een reactionair volledig verbod op abortus door te voeren, maar het voorstel werd verworpen nadat 140.000 vrouwen de straat opkwamen tijdens slechts één 24-uursstaking.

Stakingen spelen duidelijk een belangrijke rol in het boek, maar het is opmerkelijk dat er weinig melding gemaakt wordt van de cruciale rol die vakbonden zouden moeten spelen in de strijd voor arbeiders- en vrouwenrechten, onder meer de strijd voor het recht op abortus. Al jarenlang zitten we met een conservatieve vakbondsleiding die de focus legt op het beperken van de nederlagen in plaats van bereid te zijn om de sociale kracht van de arbeiders te gebruiken door middel van stakingen met gedurfde eisen. De ontwikkeling van de recente stakingsbewegingen in de VS, rondom de opstand van het onderwijspersoneel, heeft opnieuw getoond welke centrale rol deze organisaties spelen in onze strijd. Honderdduizenden leerkrachten over het hele land hebben walk-outs en stakingen gebruikt om te strijden; niet enkel voor betere lonen, maar ook voor betere leeromstandigheden voor de leerlingen. Vrouwelijke gemeentearbeiders in Glasgow, Schotland gingen onlangs ook in staking voor loongelijkheid en werden daarbij gesteund door mannelijke sanitaire arbeiders.

Deze stakingsgolf heeft zich ook uitgebreid naar de vakbonden van zorgmedewerkers, horecapersoneel en verkooppersoneel en heeft het potentieel om ongeorganiseerde sectoren van de economie naar strijdbare vakbonden te kanaliseren. Arbeiders die deelgenomen hebben aan de recente Google sit-in aan het kantoor in New York spraken over de noodzaak om zich te organiseren in een vakbond.

Strategieën voor de beweging

Wanneer we gewapend zijn met een inzicht in de fundamentele rol van het kapitalisme in het bestendigen van genderonderdrukking en geweld, is de centrale vraag hoe we best kunnen terugvechten tegen dit seksistische systeem. Het antwoord dat de auteurs op deze vraag geven is een oproep om alle radicale bewegingen te verenigen om een “gemeenschappelijke antikapitalistische opstand” uit te bouwen. Onze strijd moet zonder twijfel de link leggen tussen het klimaat, arbeidsrechten, tegen oorlog en imperialisme, en tegen alle vormen van onderdrukking voor een verenigde arbeidersbeweging die de bedreiging van het kapitalisme het hoofd kan bieden.

Jammer genoeg laat het boek na om uit te leggen hoe de wereld eruitziet waar deze beweging voor moet vechten. Het is correct dat bedrijfsfeminisme en kapitalisme verworpen worden, maar er is geen duidelijke oproep voor een socialistische samenleving waar de economie onder democratisch publiek beheer van de arbeidersklasse wordt geplaatst. De auteurs vragen: “Wie zal de gids zijn in het proces van maatschappelijke verandering, in wiens belangen en tot welk doel?” Als antwoord op deze vraag verwijzen de auteurs naar “feminisme van de 99%”, dat, weliswaar verenigd met andere krachten, de centrale gidsende kracht zou zijn in de strijd tegen het kapitalisme. De vrouwenbeweging moet en zal ongetwijfeld een belangrijke rol spelen in de bredere strijd van de arbeidersbeweging die komt, maar het is de gehele kracht van de verenigde arbeidersklasse over alle genders heen die zich moet bundelen in de strijd tegen het systeem dat ons onderdrukt. Om een socialistische wereld te winnen, moeten we het volle gewicht van de arbeidersklasse aanwenden als de sterkste kracht om de samenleving te veranderen, door haar enorm vermogen om de wielen van de economie volledig tot stilstand te brengen.

De bredere arbeidersbeweging, die ook absoluut de eisen van onderdrukte delen van de arbeidersklasse moet omhelzen, moet democratische organisaties van werkende mensen organiseren die onafhankelijk zijn van de belangen van de bedrijfswereld of traditionele politieke partijen. Het manifest wijst jammer genoeg niet op de noodzaak om een onafhankelijke arbeiderspartij uit te bouwen op basis van de steun van de vakbonden en de organisaties van de arbeidersklasse. We moeten er absoluut duidelijk over zijn dat de Democratische Partij geen effectief instrument kan zijn om voor onze belangen te vechten omdat ze met handen en voeten gebonden is aan big business en het hoge bedrijfsleven.

Ondanks de beperkingen is Feminisme voor de 99% een welgekomen alternatief op het bedrijfsfeminisme dat in Lean In van Sandberg verdedigd wordt. Hoewel er geen socialistisch alternatief uitgetekend wordt – dat nodig is om seksisme en kapitalisme te verslaan -, zal de roep om een verenigde strijd van de arbeidersklasse tegen het kapitalisme wel helpen om het idee van klassenfeminisme te introduceren bij veel lezers.


Dit artikel delen :

ROSA organiseert acties, evenementen en campagnes om te strijden tegen seksisme en het systeem die het onderhoudt : het kapitalisme.